ตั้งแต่สมัยเมื่อครั้งทรงพระเยาว์ พระบาทสมเด็กพระเจ้าอยู่หัว ทรงเคยเสด็จฯ พร้อมด้วยพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล และสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทอดพระเนตรโรงงานออร์เบอร์ ผลิตนมข้นหวานของเนสท์เล่ ที่ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ และต่อมาในปี 2503 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้ทรงเสด็จประพาสประเทสเดนมาร์ก ทอดพระเนตรกิจการฟาร์มโคนมและการแปรรูผลิตภัณฑ์นมหลายแห่ง ทำให้ท่านทรงเล็งเห็นความสำคัญของนมและโคนม ที่เป็นอาหารที่มีคุณค่าสูงและมีประโยชน์ต่อประชาชน จึงได้ทรงริเริ่มแนวคิดการดำเนินกิจการโคนมและแปรรูปนมในประเทศไทยขึ้นมา
ในช่วงแรกเริ่มสมเด็จพระเจ้าเฟรเดอริก ที่ 9 แห่งเดนมาร์ก ร่วมรัฐบาล และองค์การเกษตรกรรมของประเทศเดนมาร์ก ได้น้อมเกล้าฯ ถวายโครงการส่งเสริมการเลี้ยงโคนมในประเทศไทยโดยจัดตั้งเป็น “ฟาร์มโคนมไทย-เดนมาร์ก” ขึ้นที่อำเภอมวกเหล็ก จังหวัดสระบุรี ซึ่งเป็นกิจการฟาร์มโคนมแห่งแรกในประเทศไทย
จากนั้นในปี พ.ศ.2505 พระองค์ได้เริ่มจัดการสร้างโรงโคนมในบริเวณพระตำหนักสวนจิตรลดารโหฐาน ภายใต้ชื่อ “โรงโคนมสวนจิตรลดา” ด้วยพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ เพื่อเป็นแนวทางให้เกษตรกรสามารถดำเนินการเลี้ยงได้ด้วยตัวเอง และเป็นการปรับปรุงพันธุ์โคนมให้เหมาะกับสภาพอากาศร้อนในประเทศไทย
หลังเริ่มทดลองเลี้ยงโคนมในสวนจิตรลดาแล้ว น้ำนมที่รีดได้มาช่วงแรกจะแบ่งให้ลูกโคได้กิน จากนั้นเมื่อเหลือแล้วจึงนำใส่ขวดแก้วจำหน่ายแก่ข้าราชบริพาร ส่วนลูกโคตัวผู้เมื่อหย่านมแล้วได้พระราชทานให้กรมปศุสัตว์เลี้ยงเป็นพ่อพันธุ์ต่อไป เมื่อจำนวนโคนมเริ่มเพิ่มขึ้นทุกปีจนสามารถผลิตน้ำนมออกจำหน่ายแก่บุคคลภายนอกและโรงเรียนข้างเคียงได้ ทำให้เริ่มมีการวิจัยและพัฒนาโครงการต่างๆ เกี่ยวกับโคนมมากขึ้น เช่น การพัฒนาการผลิตน้ำนมให้ได้เพิ่มขึ้น การตรวจสอบคุณภาพน้ำนม การส่งเสริมให้เกษตรกรเพาะเลี้ยงโคนม ทำให้เริ่มมีเกษตรกรเลี้ยงโคนมมากขึ้น โดยการดำเนินงานโรงโคนมสวนจิตรลดานั้น มีโคนมที่เลี้ยงไว้ประมาณ 40 ตัว เป็นแม่โครีดนมประมาณ 20 ตัว ส่วนที่เหลือเป็นลูกวัว ส่วนใหญ่เป็นพันธุ์โฮสไตล์ฟรีเชี่ยน ที่มีสีขาวดำอันเป็นเอกลักษณ์
ในปัจจุบันจากวิสัยทัศน์ของพระองค์ท่าน ทำให้เกิดสหกณ์โคนมตามแนวพระราชดำริเกิดขึ้นมากมาย มีกระบวนการแปรรูปอุตสาหกรรมนมอย่างครบวงจร รวมไปถึงนมอัดเม็ดชื่อดังอย่าง “นมอัดเม็ดสวนดุสิต” ก็เกิดขึ้นจากพระราชดำริริเริ่มสร้างโรงนมผงสวนดุสิตเพื่อแก้ปัญหาน้ำนมสดล้นตลาดของเกษตรกรโคนมนั่นเอง ซึ่งสิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นแรงผลักดันให้ทั้งทางภาครัฐและเอกชนเกิดการส่งเสริมการบริโภคนมแก่ประชาชนทั่วไป จนประเทศไทยเป็นประเทศที่ประสบความสำเร็จมากที่สุดในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในด้านการส่งเสริมการเลี้ยงโคนม และการบริโภคนมของประชาชน
ด้วยพระมหากรุณาธิคุณ พระราชกรณียกิจ พระปรีชาสามารถ พระวิริยะอุตสาหะของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวที่ทรงมีต่อกิจการโคนมไทยดัง กล่าว จึงทรงได้รับการน้อมเกล้าฯ ถวายพระราชสมัญญาว่า “พระบิดาแห่งการโคนมไทย”
ภาพพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 เสด็จฯ เยี่ยมโรงโคนมสวนจิตรลดา
